14 jan Boeren is een elitesport geworden

De Amerikaanse zakenman en entertainer Walt Disney gebruikte regelmatig de spreuk ‘If you can dream it, you can do it’. Voor de Amerikanen is deze ‘je kunt alles bereiken wat je verlangt-gedachte’ een soort van evangelie. In de tekenfilms van Disney zijn immers minder grenzen aan wat mogelijk is dan in het echte leven.

Dan het leven van een boer; linksom of rechtsom werkt hij volgens het model hoeveelheid maal prijs en verdient hij daarmee zijn geld. Om een bepaalde hoeveelheid te produceren, zijn kapitaalgoederen als grond, arbeid en gebouwen nodig. Hierbij hoort 1 belangrijk aspect: de goederen worden steeds duurder. Het verraderlijkste geldt voor de grond, want schaarste is gegarandeerd en daarmee een prijsstijging waarschijnlijk ook.

Maar, de prijs voor zijn producten is een ander verhaal. De prijs die een boer voor zijn producten ontvangt, is in de afgelopen 200 jaar behoorlijk achteruitgegaan. De oplossing is tot nu voornamelijk gevonden in schaalvergroting, specialisatie en intensivering.

Een zelfbewust gekozen warme sanering?
Misschien is het niet erg en moeten we het gewoon relativeren, maar van het aantal boeren in 1950 is nog slechts 12,5% over. Dat zijn zo’n 50.000 bedrijven, waarvan 5.000 bedrijven voor de helft van de productie zorgen. Ik kan nog wel even doorgaan en van nog eens 40.000 boeren hun plezier bederven, bijvoorbeeld door te stellen dat we met 10.000 boeren prima uit de voeten kunnen. Deze getallen bedenk ik niet, die meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op het Nationaal Economisch Landbouwcongres. Laat 1 ding helder zijn, die boeren (hoeveel het er ook zijn) moeten dan wel geld verdienen.

Dus? De gang van zaken van de afgelopen jaren heeft de boerenstand gebracht waar zij nu is, en ik zie niet in waarom dit proces nu anders zal worden. Sterker nog, het zit in een versnelling en het aantal stoppers per dag neemt eerder toe dan af. Het lijkt erop dat steeds meer boeren eieren voor hun geld kiezen en hun dure kapitaalgoederen (nu het nog kan) snel ten gelden te maken. Een zelfbewust gekozen warme sanering?

Vanzelf zijn er mensen die vinden dat ik veel te kort door de bocht ga en andere belangrijke thema’s links laat liggen. Ja, dat klopt. Ik raak woorden als biodiversiteit, klimaat, kringlooplandbouw en natuurinclusief bewust niet aan. Geen discussie, want het is belangrijk dat we zo gezond mogelijk voedsel produceren, verduurzamen en de geleende aarde zo netjes mogelijk doorgeven aan de volgende generaties. Dat zijn we verplicht en er is wat mij betreft niet zo veel nieuws aan.

Krapte op de boerenmarkt
Een gezonde en klimaatverantwoorde voedselproductie kan alleen blijven bestaan als de boer (de producent) er geld aan verdient. Want boeren is een economische activiteit. Denkt u even, liefst buiten je gangbare en veilige paadje, mee? Hoe gaan we dat doen?

De truc lijkt even eenvoudig als complex. Je moet namelijk (anders dan nu) gemiddeld genomen bij je klanten komen en meer marge naar jou toe halen. Ik zeg dat het uitzwaaien van de melkauto of onderlosser niet genoeg is. Het zal grote inspanningen vergen om dit zo nodige scenario te realiseren. Toch vermoed ik dat we het eens zijn dat wat Disney heeft weggezet ook niet vanzelf ging.

Hulp uit onverwachte hoek?
De rest van de keten en de beleidsmakers zullen inzien dat de huidige verdeling van de marge een onacceptabel risico met zich meebrengt: dat er te weinig boeren over zijn om blijvend, voldoende duurzaam voedsel te produceren. Krapte op de boerenmarkt.

Er ligt een behoorlijke uitdaging, welke een steeds kleinere groep met buitengewone kwalificaties op zal pakken. Die zal geholpen worden door professionals. Boeren is daarmee een elitesport geworden.